Czy osoba, która nie jest częściowo zdolna do pracy, może być legalnie zatrudniona? Jakie są limity zarobków, jeśli pobiera się wówczas rentę i co grozi za ich przekroczenie? W 2025 roku przepisy prawa pracy w tym zakresie nadal dają pewną elastyczność, jednak nakładają też konkretne obowiązki informacyjne i ograniczenia. Co wolno, a co może mieć negatywny wpływ na świadczenie?
Czym jest częściowa niezdolność do pracy?
To stan, w którym osoba traci w znacznym stopniu zdolność do pracy zgodnej ze swoimi kwalifikacjami. Nie oznacza to jednak całkowitego braku zdolności do wykonywania jakiejkolwiek pracy – często można podjąć zatrudnienie, ale w ograniczonym zakresie.
O niezdolności do pracy orzeka lekarz orzecznik ZUS na podstawie badań i dokumentacji medycznej.
Możliwość podjęcia pracy przez osoby z częściową niezdolnością do pracy na rencie
Osoby pobierające rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy mogą podjąć legalne zatrudnienie. Praca nie jest zakazana, ale musi być zgodna ze stanem zdrowia. Można pracować zarówno na etacie, jak i w ramach umowy zlecenia czy działalności gospodarczej. Ważne jest jednak to, by przestrzegać obowiązujących limitów dochodu i poinformować ZUS o rozpoczęciu pracy.
Z danych Głównego Urzędu Statystycznego wynika, że w Polsce mieszkają ponad 4 000 000 osób z ważnym orzeczeniem o niepełnosprawności lub niezdolności do pracy.
Limity przychodu a wpływ na rentę
W 2025 roku obowiązują dwa progi, po których przekroczeniu renta może być zmniejszona lub zawieszona.
- Pierwszy próg to 70% przeciętnego wynagrodzenia za pracę – jego przekroczenie skutkuje zmniejszeniem renty.
- Drugi próg to 130% przeciętnego wynagrodzenia za pracę. Powyżej tej kwoty świadczenie zostaje zawieszone.
Przekroczenie progów wpływa tylko na miesiące, w których dochód był wyższy – nie powoduje utraty prawa do renty na stałe.
Obowiązki informacyjne wobec ZUS
Rencista musi w ciągu 7 dni od podjęcia pracy poinformować o tym ZUS. W zgłoszeniu należy wskazać dane pracodawcy i prognozowaną wysokość przychodu. Po zakończeniu roku kalendarzowego – do końca lutego – należy złożyć zaświadczenie o faktycznych dochodach. Niedopełnienie obowiązków może skutkować koniecznością zwrotu świadczeń lub nawet odpowiedzialnością karną.
Konsekwencje przekroczenia limitów
Jeśli rencista zarobi zbyt dużo, ZUS zmniejszy lub zawiesi wypłatę świadczenia. Zmniejszenie następuje proporcjonalnie do przekroczenia progu i nie może przekroczyć 24% kwoty bazowej. Zawieszenie oznacza, że za dany miesiąc renta nie zostanie wypłacona. Po spadku dochodów poniżej limitów wypłata świadczenia może zostać wznowiona.
Dalsze zatrudnienie przy częściowej niezdolności i braku renty
Zdarzają się też sytuacje, w których dana osoba ma orzeczenie o częściowej niezdolności do pracy, ale nie pobiera renty. Może to wynikać z różnych przyczyn, np. z:
- braku wymaganego stażu ubezpieczeniowego;
- niespełnienia innych warunków formalnych określonych w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
W takim przypadku orzeczenie nadal ma znaczenie – może być podstawą do ubiegania się o świadczenia z innych źródeł,. Chodzi np. o świadczenie rehabilitacyjne, zasiłek chorobowy, rentę socjalną (jeśli są spełnione odpowiednie kryteria) lub świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego.
Co ważne, osoba z orzeczeniem o częściowej niezdolności do pracy, która nie otrzymuje renty, może legalnie pracować, o ile stan zdrowia na to pozwala i pracodawca dostosuje warunki zatrudnienia do możliwości pracownika. Takie orzeczenie może też zostać wykorzystane w procesie ubiegania się o odpowiednie warunki pracy.
Warto również zaznaczyć, że brak renty z tytułu niezdolności do pracy nie oznacza braku jakiejkolwiek ochrony. Osoba z orzeczeniem nadal może korzystać z ulg, wsparcia instytucjonalnego i ewentualnie ponownie ubiegać się o świadczenia, jeśli spełni wymagania w późniejszym czasie (np. poprzez uzupełnienie stażu w ramach pracy zarobkowej).
Podsumowanie
Orzeczenie o częściowej niezdolności do pracy nie wyklucza możliwości wykonywania pracy zarobkowej. Wymaga jednak trzymania się konkretnych limitów (przy pobieraniu renty) i dokonania stosownych zgłoszeń czy znalezienie dla siebie odpowiedniego stanowiska.
FAQ
Czy mogę dorabiać za granicą, pobierając rentę z ZUS?
Tak, ale w takim przypadku również obowiązuje obowiązek zgłoszenia przychodu do ZUS.
Czy jest możliwe odzyskanie zdolności do pracy i wrócenie do dotychczasowej pracy?
Tak. Osoba z orzeczoną częściową niezdolnością do pracy może odzyskać pełną zdolność do pracy, jeśli jej stan zdrowia ulegnie poprawie.
Formularz informacyjny dotyczący kredytu konsumenckiego
